ผีดอยด้วน



          ดอยด้วนเป็นดอยเก่าแก่อยู่ที่เมืองเชียงแสนมีเจ้าพญาคนหนึ่ง อยู่เมืองเชียงแสนและมีลูกสองคน พอกระจายอำนาจแล้วก็สละราชสมบัติ แล้วพาบริวารมาเพื่อหาสร้างเมืองใหม่ ก็มาได้เจ็ดวันเจ็ดคืน ก็ยั้งทัพที่บ้านตีนบ้าน กว๊านพะเยา ก็ปรึกษากันว่า

          “เราจะเสาะที่เพื่อสร้างเมืองใหม่”

          ก็เลยพากันขึ้นไปทางเหนือ ก็พากันถางป่าก็เห็นผังเมืองเก่าเป็นรูปบ่าน้ำเต้า (น้ำเต้า) สมัยก่อนเมืองนี้มียักษ์เฝ้าอยู่ มีชื่อว่าดอยด้วน อยู่มาวันหนึ่งก็มีแม่ญิงคนหนึ่งชื่อว่าอีดำก็ไปขุดหน่อนางหางไม้ทุกวันที่ดอยด้วน วันหนึ่งก็หลงไปในป่า ก็เห็นมีทุกอย่าง บ่าหนัด(สัปปะรด) บ่าหนุน(ขนุน)ของครัวปลูก จะกินสักเท่าฮือ(เท่าไหร่) ก็ขนบ่าหนัดกลับบ้านไปแจกพี่แจกน้อง วันพูกกลับไปอีก จะไปเอาบ่าหนัดอีกหาที่ไหนปอบ่พบ ก็เลยหลงป่า พอดีมีผีมาพบเข้าก็เอาไปเป็นเมีย ก็ได้สี่ปี พ่ออีดำตายคนก็ไปเอิ้น(ตะโกน)บอกว่า

          “พ่อตายเน้อ”

          พอถึงเมื่อคืนชาวบ้านก็เห็นอีดำนั่งอยู่บนบ้าน ชาวบ้านก็พากันถามว่า

          “พ่อมึงตายเอาหยัง(อะไร)มาฮอมกะ”

          “ก็บ่มีหยัง เอาหมูมาตัว”

          ชาวบ้านก็พากันไปดูที่สุ่ม ก็เห็นเป็นวัวกระทิง พอเอาวัวมัดวัวก็ดินตายตรงนั้น ก็เลยเอาจิ้น(เนื้อ)มากินวันที่ปลงศพพ่อ(เผาศพ) พอเสร็จอีดำก็จะกลับบ้าน พอดีผีที่บ้านก็ป่วยเป็นตาเจ็บตาไม่ดี ยาก็ไม่หาย ก็เลยบอกให้อี่ดำ

          “ดำ ถ้ามึงไปเอาหมอเมืองมนุษย์มายาหายมึงก็จะได้กลับบ้านแล้ว กูจะหื้อข้าวหื้อของมึงกลับบ้าน“

          อี่ดำก็ไปหาหมอเมือง เป็นพ่อเลี้ยงเก่าก็เอาไปรักษา เป็นอาการตาฟาง พ่อ เลี้ยงก็เอายาเมืองใส่พอกินได้เจ็ดวันก็หายดี ปู่ผีก็ชอบใจ ก็จะส่งพ่อเลี้ยงกลับบ้านก็ไม่รู้จะเอาอะไรให้ ก็เลยเอาบ่าเกลี้ยง บ่านาว(มะนาว) ขุดหัวขิงหัวข่าให้ หาบจนเดินไม่ไหว ผีก็บอกว่าเราจะไปส่ง ผีก็บอกว่า

          “เอ้า หลับตา”

          ก็มียักษ์เย็นประมาณ ๒๐ ตามไป ก็พากันหาบของไปตกเรี่ยราดบ้าง เอาขว้างบ้าง พอถึงบ้านก็เอาหาบลง ลูกก็ว่า

          “พ่อได้อะไรมาบ้าง”

          “โอ้ บ่ได้อะไร ได้แต่บ่าเกลี้ยง”

          ก็เลยเปิดดู ส้มบ่าเกลี้ยงก็เลยกลายเป็นคำหมด และสมัยก่อนถ้าวันดีคืนดีจะได้ยินเสียงฆ้องเสียงกลองด้วยที่ดอยด้วน