แมงมัน หมายถึง แมลงชนิดหนึ่งคล้ายมด ตัวนางพญามีลักษณะตัวใหญ่กว่าผึ้ง มีปีก ที่นิยมรับประทานคือพันธุ์ตัวเมีย มีสีแดงกล่ำ น้ำพริกแมงมัน เป็นน้ำพริกที่มีลักษณะค่อนข้างแห้งถึงข้น ชนิดของพริกที่นิยมใช้คือ พริกสด จะเป็นพริกชี้ฟ้า หรือพริกพันธุ์ใดก็ได้ ถ้าชอบเผ็ด ให้ใช้พริกชี้ฟ้า สำหรับส่วนผสมถ้าเปลี่ยนเป็นตัวต่ออ่อน แตนตัวอ่อน หรือผึ้งตัวอ่อน ก็ใช้สูตรการทำเหมือนกัน และเรียกชื่อน้ำพริกว่า น้ำพริกต่อ น้ำพริกแตน มีส่วนผสมคือ พริกชี้ฟ้า หอมแดง กระเทียม เกลือ รับประทานกับแตงกวา ถั่วฝักยาว ยอดกระถิน ผักสด หรือผักลวก เช่น ผักกาดเขียว ถั่วพู ฟักแม้ว (มะเขือเครือ)
นำแมงมันมาเด็ดปีกออก แล้วนำไปต้มกับเกลือ พอน้ำแห้ง คั่วต่อไป จนแมงมันสุกกรอบ โขลกแมงมันให้ละเอียด นำพริกชี้ฟ้า หอมแดง กระเทียม ย่างไฟ แล้วแกะเปลือกออก นำไปโขลกรวมกับแมงมัน คนให้เข้ากัน โขลกแมงมันให้ละเอียด ควรเลือกแมงมันที่ไม่แก่เกินไป ย่างพริก หอม กระเทียม ด้วยถ่านไฟจะทำให้มีกลิ่นหอม