ต้มส้ม หมายถึง ต้มที่มีรสเปรี้ยว เป็นอาหารจานเด็ดอีกชนิดหนึ่งของล้านนา มักทำต้อนรับแขกคนสำคัญ หรือต้อนรับญาติผู้ใหญ่ที่มาเยี่ยมเยียน หรือ ทำรับประทานในงานเลี้ยงฉลอง และ งานบุญต่างๆ เช่น งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานแต่งงาน ฯลฯ ส่วนไก่เมือง หมายถึง ไก่พันธุ์พื้นเมืองที่เลี้ยงไว้อย่างอิสระ หากินจิกพืชผักใบหญ้า หนอนและแมลงทั่วไป ทำให้ไก่เมืองมีรสชาติอร่อย ไม่มีไขมันมากเหมือนไก่ที่เลี้ยงในฟาร์ม
วิธีทำ ล้างไก่ที่จะต้มให้สะอาด สับเป็นชิ้นพอคำ บุบพริกขี้หนู ๘- ๑๐ เม็ด ซอยตะไคร้เฉียง หั่นข่าบางๆ ซอยขมิ้นบางๆ หรือ ใช้โขลกก็ได้ แกะหัวหอมแดง กระเทียมประมาณ ๕-๗ หัว เตรียมไว้ หากมียอดมะขามอ่อน ให้ล้างเตรียมไว้จะยิ่งมีรสชาติดียิ่งขึ้น (ทั่วไปอาจเรียกว่า ต้มส้มไก่เมืองใส่ยอดมะขามอ่อน) ตั้งน้ำพอประมาณจนเดือด ใส่เครื่องที่เตรียมไว้ คือ ข่า ตะไคร้ ขมิ้น หอมแดง กระเทียมที่บุบพอแตก พริกขี้หนู น้ำเดือดแล้วใส่ไก่ที่หั่นไว้ลงไป ปิดฝาให้เดือดจนไก่เริ่มสุก ใส่ยอดมะขามอ่อน หรือ มะขามเปียกสักสองฝัก เติมเกลือ น้ำปลา มะนาว พอสุกตักชิมให้รสออกเปรี้ยวนำเค็ม เผ็ดเล็กน้อย โรยด้วยผักชีฝรั่ง ใบมะกรูดฉีก จะมีกลิ่นหอม ยกลงตักรับประทานได้
หมายเหตุ: วิธีต้มส้มไก่เมืองสามารถใช้ทำกับ ปลา หรือ เนื้ออื่นๆ ได้ด้วยสูตรเดียวกัน แต่เรียกชื่อไปตามเนื้อที่ใช้เป็นหลัก เช่น ต้มส้มปลาหลิม (ปลาช่อน) เป็นต้น